Cmentarz ten powstał na początku XIX w. gdy zaczęto wyprowadzać cmentarze poza osady powołując się na względy higieniczne. Był to już trzeci z kolei cmentarz Żydów kraśnickich. Po poprzednich nie ma śladów. Ich tereny dawno zostały zabudowane. Ten ulokowany w dzielnicy Góry w czasach niemieckiej okupacji stał się terenem masowego mordu dokonanego przez okupantów na ponad setce kraśnickich Żydów. Ze względu na to wydarzenie po wojnie wystawiono tu pomnik. Poza nim znajdowały się nieliczne już macewy. Jak napisano na stronie kirkuty.xip.pl stan względnego porządku panował tu do lat siedemdziesiątych. Wtedy to zrezygnowano z utrzymywania na terenie cmentarza stróża, który prowadził tu podstawowe działania pielęgnacyjne. Od tego momentu można liczyć postępującą degradację nekropolii i pomnika znajdującego się na jej terenie.
Przybyłem tu od strony ulicy Stromej, która przy rogu cmentarza łączy się z ulicą Szewską, od której wcześniej odchodziła jako ulica boczna. W miejscu zejścia się ulic znajdują się resztki betonowego parkanu otaczającego kirkut.
Z posiadanych przeze mnie informacji wynikało, że pomnik znajduje się w części końcowej cmentarza. Tam też jest on najszerszy. Wcześniej przez ok 100 m ma szerokość zaledwie paru metrów. Ten parometrowy pas ziemi za parkanem jest gęsto porośnięty zdziczałą roślinnością, niemal nie do przebycia.
I tak ciągnie się aż do samego końca. Wejście na teren cmentarza możliwe jest jedynie od strony drogi polnej, która chyba nadal jest ulicą Szewską. Z pozostałych stron do samego parkanu dochodzą pola uprawne. Nieświadom, że gąszcz w który wszedłem ma głębokość ledwie może 10 m krążyłem natrafiając na ślady dawnych stel nagrobnych, fragmenty pomników, a może jeszcze coś innego ale wykonanego z piaskowca.
Dopiero po jakimś czasie dostrzegłem więcej światła za ścianą zieleni i brak parkanu. Ukazał mi się plac pokryty trawą i stojący w oddaleniu pomnik.
Do „wyjścia” udałem się inną drogą niż wszedłem. Tym razem na pewno natrafiłem na macewy.
Zdjęcia wykonałem 24.04.2010 r.
Macewy z cmentarza zostały podczas okupacji wykorzystane do utwardzania ulic i jako materiał budowlany. Odzyskane stele zgromadzone są w Małej Synagodze w Kraśniku. Wierząc informacjom zamieszczonym w internecie przez Urząd Gminy w Kraśniku, teren cmentarza należy do wsi Pasieka, a nie miasta Kraśnik.
Synagogi
Kraśnik jako miasto Tęczyńskich posiadał prawo zabraniające osiedlać się Żydom wewnątrz jego murów. Jednak lokalizacja miasta na szlaku handlowym przyciągała ludność żydowską, która też nie ustawała w staraniach o prawo do zamieszkania wewnątrz miasta. Stało się to możliwe dopiero w XVI w. po zmianie właściciela Kraśnika. A że nie ma nic za darmo, obciążono Żydów opłatami na rzecz właściciela miasta. Zasiedlili okolice rynku. Wybudowali też drewnianą synagogę. Sytuacja Żydów w Kraśniku uległa zmianie po pożarze miasta z roku 1637. O wywołanie pożaru oskarżono jednego z nich i zastosowano wobec całej społeczności sankcję w formie zakazu zamieszkiwania w okolicach rynku. Podczas tego pożaru spłonęła i drewniana synagoga. Miejsce na nową bożnicę wyznaczono w pobliżu murów miejskich. Budowa trwała od 1637 do 1654 roku. Nowy budynek był murowany i utrzymany w stylu barokowym. Przetrwał kataklizmy w postaci zamieszek podczas powstania Chmielnickiego i najazdu Szwedów. W wiekach XVIII i XIX dobudowano do niego babiniec od strony północnej i przedsionek z babińcem od strony zachodniej.
Sala główna mogąca pomieścić 400 osób szybko okazała się za mała dla wszystkich wiernych. Dlatego w XIX wieku obok Wielkiej Synagogi pojawiła się Synagoga Mała. Pełniła ona także funkcje domu kahalnego i szkółki.
Jednoczesne działanie dwóch bożnic było równoznaczne z obecnością w mieście dwóch rabinów. Napięcie wywołane wojną w roku 1914 wybuchło w mieście w postaci wystąpień antyżydowskich, jednak zabicie obu rabinów było dziełem Rosjan, którzy wkrótce utracili to miasto. Jeżeli chodzi o stosunki ludnościowe to po wybudowaniu kolei nadwiślańskiej Kraśnik utracił swoje dawne znaczenie i postępowało ubożenie jego mieszkańców. Przez ponad 100 lat większość mieszkańców stanowili wyznawcy judaizmu.
Synagogi kraśnickie zostały zdewastowane przez okupantów niemieckich podczas II wojny światowej. Po jej zakończeniu w Wielkiej Synagodze umieszczono warsztaty spółdzielni rzemieślniczej, a w Małej Synagodze magazyn. Kolejny okres naznaczony postępującą dewastacją to lata 1980 – 1989 gdy budynki pozostawały niezagospodarowane.
Powyższe zdjęcia powstały w kwietniu 2009 roku. Jesienią tego samego roku pojawiła się na ścianie Wielkiej Synagogi tablica:
Inne zdjęcia z tego samego czasu (tj listopada 2009)
Zdjęcia wykonałem 14.11.2009 r.
I wszystkie te zdjęcia już się zdezaktualizowały ponieważ w roku 2010 ruszyły znów prace remontowe.
Będąc w Kraśniku nie miałem możliwości zobaczenia wnętrz budynków. Wszystkie otwory zabite były deskami. Jednak artykuł w Wikipedii poświęcony Małej Synagodze jest zaopatrzony w zdjęcia jej wnętrza i tam odsyłam zainteresowanych Mała Synagoga w Kraśniku
21.04.2012 r. … już tylko brakuje tabliczki informującej o godzinach otwarcia i cenach biletów wstępu za płot.
Lokalizacja:
Pokaż Judaika na większej mapie