Jak w wielu innych miejscowościach Lubelszczyzny także i w Bychawie są dwa cmentarze żydowskie: stary i nowy. Sądziłem, że to właśnie te „nowe” cmentarze zwykle zachowują swoją funkcję w pamięci ludzi. W Bychawie jest jednak trochę inaczej. Tu właśnie nowy cmentarz został zdewastowany całkowicie. Za to stary cmentarz, znajdujący się w pobliżu synagogi jest miejscem w którym można zobaczyć fragmenty macew. Nie wykluczone, że macewy pochodzą z nowego cmentarza.
Cmentarzem opiekuje się mieszkająca w pobliżu Pani. Nie miałem okazji z nią porozmawiać choć pojawiła się na terenie cmentarza podczas mojej tam obecności. Całą jej uwagę pochłonęła bowiem para innych odwiedzających. Z toczącej się rozmowy zrozumiałem tyle, że Pani ta z własnej inicjatywy roztoczyła opiekę nad tym miejscem. Zgromadziła zachowane fragmenty macew i pielęgnuje teren wokół nich. Faktem jest, że nie ma żadnych tablic informacyjnych, a płot jest w opłakanym stanie. Przez teren cmentarza przebiega ścieżka będąca jakimś często wykorzystywanym skrótem.
Ten cmentarz założono w XVII wieku. Prawdopodobnie został zamknięty w roku 1924. Nowa nekropolia funkcjonowała zaś od roku 1910. Z informacji zamieszczonych na stronach Wirtualnego Sztetlu wynika, że teren starego cmentarza to 6 hektarów. Prawdopodobnie więc część jest dziś zabudowana.
Synagoga
Widok synagogi spod cmentarnego ogrodzenia
Zdjęcia z 23.07.2011 r., a poniżej z 18.09.2010 r.
Murowana synagoga powstała w 1810 roku na miejsca XVIII-o wiecznej synagogi drewnianej. Wraz z częścią miasta spłonęła w pożarze 1867 roku. Remont zakończono pod koniec wieku XIX (źródła podają daty 1897 i 1899 – może są to daty rozpoczęcia i zakończenia remontu?). W okresie gdy synagoga stała nieużywana modły odprawiano w przylegającym do niej domu modlitwy.
Budynek synagogi został ponownie zniszczony podczas II wojny światowej. Po wojnie służył po adaptacji jako remiza strażacka, później magazyn oraz warsztat samochodowy. Od roku 1995 budynek stał nieużywany. W 2007 roku został przekazany Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Do września 2010 roku zmieniono w budynku dach. Najważniejsze jednak w tej synagodze znajduje się wewnątrz. Mimo zniszczeń wewnątrz zachowały się polichromie. Nie miałem możliwości wejścia do środka. Pewnie było to możliwe jeszcze przed rozpoczęciem remontu. Zdjęcia z wnętrza można zobaczyć w Wirtualnym Sztetlu
Lokalizacja:
Pokaż Judaika na większej mapie