Pierwsze wzmianki o społeczności żydowskiej w Szczebrzeszynie pochodzą z początku wieku XVI. Jednak oficjalnie teren z przeznaczeniem na cmentarz szczebrzeszyńscy Żydzi otrzymali dopiero po 80 latach od ich pojawienia się w mieście. Prawdopodobnie dokument właściciela miasta jedynie usankcjonował wcześniejszą samowolę wyznawców judaizmu.
Cmentarz położony na wzgórzu nie jest (na razie) zamknięty przed zwiedzającymi. Dojść do niego można czerwonym szlakiem pieszym, lub dojechać również czerwonym szlakiem rowerowym. Po drodze przejeżdża się pomiędzy synagogą i cerkwią powstałą w XIII wieku i uratowaną przez mieszkańców Szczebrzeszyna przed wyburzeniem w latach 30 dwudziestego wieku – mimo tego, że była nieczynna, a w mieście nie nie było wspólnoty prawosławnej. Z takim podejściem mieszkańców miasta nie powinno dziwić, że cmentarz żydowski do dnia dzisiejszego zachwyca mimo braku zabezpieczeń.
Artykuł na temat cmentarza autorstwa Andrzeja Trzcińskiego można przeczytać na stronie roztocze.horyniec.net. Cokolwiek bym nie napisał byłoby to już wcześniej w pracy profesora Trzcińskiego więc odsyłam do oryginału. Poglądową mapę cmentarza zobaczyć można na stronie szczebrzeszyn.net.
Od siebie dodam tylko zdjęcia, które nie do końca oddają klimat tego miejsca.
Zdjęcia z 26.09.2010 r.
I to wszystko jest gdzieś tam nad drewnianym świerszczem do którego idąc przechodzi się obok domu w którym mieszkał kronikarz Zamojszczyzny – Zygmunt Klukowski.
Synagoga
Pierwsza synagoga w Szczebrzeszynie powstała na początku XVII w. W trakcie powstania Chmielnickiego została ona spalona (1648). W 1659 powstała na jej miejscu następna synagoga, stojąca do dziś. Renesansowy budynek został przebudowany w wieku XVIII. Pożar wywołany przez okupantów w 1940 r. nie zniszczył budynku doszczętnie. Dach runął dopiero w 6 lat później. W 1955 roku rozpoczęto remont. Wiernie zrekonstruowano dach łamany polski.Odnowiony budynek w 1965 r. zajął Ośrodek Kultury.
Podczas mojej wizyty w 2009 roku budynek był znów remontowany. Miałem to nieszczęście trafić na rusztowania. Niech więc uzupełnieniem tego artykułu będzie artykuł z galerią zdjęć na stronie sztetl.org.pl. A później może pojawią się ładniejsze zdjęcia w wątku.
Zdjęcia z 29.08.2009 r. a poniżej z 26.09.2010 r.
Wracając do cmentarza…
Po 2010 r. cmentarz został otoczony murem. Poniżej zdjęcia z 01.09.2012 r.
Zamiast starego, zniszczonego płotu – mur. Czytałem w prasie, że jeszcze nie ukończony. Może dlatego furta cmentarna jeszcze nie jest zamknięta na kłódkę?
A za murem… Niby bez zmian. Odniosłem jednak wrażenie, że już nawet wydeptane ścieżki zaczynają zarastać. Na pewno jest ich mniej niż podczas mojej poprzedniej wizyty.
Lokalizacja:
Pokaż Judaika na większej mapie