Mogiła znajduje się na terenie cmentarza parafialnego. Znalazła się w jego obrębie w roku 1916 po powiększeniu cmentarza w pobliżu którego powstała. W roku 1918 na jej szczycie umieszczono pomnik z nazwiskami ośmiu poległych. Brak informacji o dacie ich śmierci oraz o przydziałach służbowych.
Mogiłę tą oglądałem parokrotnie i wciąż mam wątpliwości. Chodzi o powtarzające się nazwiska. W odległości paru kilometrów od tego miejsca znajdują się dwa duże cmentarze na których spoczywają tysiące żołnierzy wszystkich trzech armii prowadzących tu działania wojenne. Brak jest nazwisk pochowanych tam żołnierzy. Domyślałem się raczej, ze w Czernięcinie postawiono pomnik na którym wymieniono nazwiska mieszkańców wsi poległych w Wielkiej Wojnie. Ale pewności wciąż nie mam. W kilku internetowych publikacjach opisuje się ten kopiec jako mogiłę z I wojny światowej. I jak dotąd nie spotkałem się z innymi informacjami na jego temat do czasu zamieszczenie komentarza do tego wpisu, za który dziękuję.
Zdjęcia wykonano 01.09.2012.
Lokalizacja:
Pokaż Cmentarze I wojny światowej na większej mapie
Mogiła ośmiu poległych w Żurawiu, a pochowanych na cmentarzu w Czernięcinie jest związana z represjami Austriaków na ludności cywilnej.
W dniu 27.02.1918 r. do wsi Żurawie przybyli żandarmi austriaccy z Turobina i nakazali zaprzęgać konie do podwód. Mieszkańcy Żurawia odmówili i wypędzili żandarmów. Potem zawrócili jeszcze podwody jadące do Turobina z Wólki Czernięcińskiej. Następnego dnia Austriacy przybyli do Żurawia w sile około 70 ludzi i aresztowali dwóch działaczy PSL – Jana Ciastułę i Stanisława Zawiślaka. Ludność z Żurawia, Czernięcina, Gaju Czernięcińskiego i Wólki Czernięcińskiej stanęła w ich obronie. Austriacy wystrzelili salwę w zgromadzony tłum. W wyniku tego ośmiu mężczyzn zginęło, a trzynaście innych osób było rannych, w tym jedna ciężko (Michał Błaszczak – stracił nogę). Zginęli: Jan Błaszczak, Andrzej Nowelec i Wawrzyniec Polski z Żurawia, Tomasz Błaszczak, Paweł Matyjaszak , Kazimierz Polski i Stanisław Polski z Czernięcina oraz Michał Żydziak z Gaju Czernięcińskiego. Pogrzeb zabitych Polaków był manifestacją patriotyczną, która zgromadziła ponad 4 tysiące ludzi. Przy niesionych trumnach i grobie poległych straż honorową pełnił oddział POW składający się z kilkudziesięciu żołnierzy.
Oprócz pomnika na mogile zbiorowej w Czernięcinie, wydarzenia z Żurawia upamiętniał także krzyż ustawiony spontanicznie przez mieszkańców gminy na środku rynku w Turobinie.
W czasie wydarzeń w Żurawiu Austriacy aresztowali 9 mieszkańców Żurawia i Czernięcina, którzy byli sądzeni w Lublinie. Aresztowani zostali zwolnieni po rozprawie w Lublinie, jednak Austriacy aresztowali wkrótce komendanta turobińskiego podobwodu POW – Józefa Wronę, który spędził w więzieniu kilka miesięcy, a następnie został zwolniony z aresztu dzięki korzystnemu nastawieniu austriackiego sędziego wojskowego, Blumenfelda, prowadzącego jego sprawę.
Sąd nałożył na mieszkańców Żurawia bardzo wysoką kontrybucję w naturze i gotówce, którą samorzutnie i solidarnie zapłacili w całości wszyscy mieszkańcy gminy Turobin.
Info: Sławomir Snopek, na podstawie książki Franciszka Żurka pt.: Powiat Krasnostawski w walce o wolność. Wyd. Instytut Józefa Piłsudskiego, Warszawa 1937